تجربه مشارکت کودکان در فعالیت های جمعی

با آنکه بسیاری از کودکان دارای معلولیت در محیط‌های آموزشی نظیر مهدهای کودک، پیش‌دبستانی‌ها و مدارس حضور دارند، اما گاه مشارکت آنان در فعالیت های جمعی نظیر ورزش، جشن‌ها و اردوها کمرنگ است. گاهی نگرش‌های نادرست در میان کادر مراکز آموزشی و سایر کودکان نسبت به توانایی‌های این کودکان و گاه نیز محدودیت‌های محیطی و امکانات باعث می‌شود که آنان نتوانند به راحتی در چنین فعالیت‌هایی مشارکت داشته باشند. از این منظر کودکان دارای معلولیتی که در مدارس تلفیقی تحصیل می کنند بیشتر با مشکل مواجهند.

در ادامه تجربه کودکان را در این زمینه می خوانیم:

مصاحبه 1:«یه مدرسه شلوغی بود معلم‌ها هم زیاد اهمیت نمی‌دادن، دو هفته‌ای فرستادمش بعد یه روز تو مدرسه جشن قرآن داشتن معلم همه رو برده بود نماز خونه.... رفتم تو مدرسه دیدم همینجوری نشسته روی کفش‌های کثیف بچه‌ها... چون پله بود نبرده بودنش تو..... همه جشن قرآن داشتن، قشنگ پذیرایی می‌شدن.... بچه من رو گذاشته بودن بیرون در.... رفتم دیدم پسرم اونجاست، خودم یه حال بدی بهم دست داد.... همون جا به مدیر مدرسه گفتم بچه من هم مثل بچه‌های دیگه است اینم دلش می‌خواد.... معلم باید اینم می‌برد تو جشن نه اینکه این بشینه قاطی کفش‌ها اونا هم اونجا واسه خودشون جشن بگیرن سرود بخونن......»

بحث گروهی مادران کودکان دارای معلولیت جسمی حرکتی، تهران

مصاحبه 2:«زنگای ورزش من دیگه برای خودم تو کلاس راحتم، میگیرم میخوابم.... چون بقیه قوتبال بازی می‌کنن.... من نمی‌تونم... برای منم که بازی تک نفره نمیارن.... برای همین دیگه کلاس ورزش رو نمیرم اصلا...»

مصاحبه با پسر 11 ساله، ساکن بیرجند، دارای معلولیت جسمی حرکتی

گاه نیز خانواده‌ها به دلیل محدودیت امکانات مدرسه و نگرانی از مخاطراتی که ممکن است برای فرزندان‌شان روی دهد، خود مانع مشارکت آنان در برخی از فعالیت‌های جمعی می‌شوند.

مصاحبه 3:«زنگ تفریح‌ها من خودم یادش دادم که بیرون نره، چون پله داره، می ترسم بخوره زمین.... مدرسه شلوغه یه وقت بچه‌ها بخورن بهش.... برای همین زنگ تفریح‌ها تو کلاس میمونه.... زنگ ورزش معلم میارتش پایین و اگه نتونه یه کارایی رو انجام بده میشینه بچه ها رو نگاه می‌کنه...»

مصاحبه با مادر دختر 12 ساله، ساکن تبریز، دارای معلولیت جسمی حرکتی

در مدارس ویژه(نظیر مدرسه نابینایان یا ناشنوایان) و مدارس استثنایی معمولا شرایط محیطی برای مشارکت کودکان دارای معلولیت مساعدتر است چرا که بسیاری از این مدارس مناسب‌سازی شده اند و بعضا امکانات لازم برای برخی از فعالیت‌های جمعی را دارند.

مصاحبه 4:«برای ورزش ما میریم سالن ورزشی، گلبال بازی می کنیم.... یه ورزشیه برای نابینایان.... خب دوتا طرف زمینش دروازه است بعد یدونه چپ گیر داره سمت چپ دروازه میشینه، یدونه وسط گیر، وسط دروازه است، و یکی‌ام راست گیر. بعد که دروازه‌بان توپ رو میندازه ، ما باید شیرجه بریم توپ رو بگیریم.....»

مصاحبه با دختر 13 ساله، ساکن تهران، دارای اختلال بینایی

مصاحبه 5:«مدرسه استثنایی میره.... اونجا خوب تعداد کمتره کل مدرسه 40، 50 نفرن... بعد کلاسای شعرخونی دسته جمعی دارن... دعا می‌خونن... اردو می‌برنشون... حالا مثل اینکه برای پایه‌های بالاتر گروه نمایش و سرود هم دارن...»

مصاحبه با مادر دختر 11 ساله، ساکن تهران سندروم داون

البته گاهی در این مدارس نیز برخی از فعالیت‌های جمعی نظیر ورزش و یا اردوهای تفریحی با محدودیت مواجه هستند. در مواردی مدارس امکانات و مربی‌های لازم را برای ورزش کودکان ندارند.

مصاحبه 6:«استثنایی میره....مدرسه‌شون معلم ورزش نداره. باید تخصصی با این بچه ها کار بشه ولی معلمی نیست برای این ماجرا، با اینکه خیلی پسرم علاقه داره اما محدودیت باعث شده کلا نتونه ورزش کنه... اصلا نه تایم ورزش دارن نه معلمش رو...»

مصاحبه با مادر پسر 11 ساله، ساکن تهران، دارای اختلال طیف اتیسم

علاوه بر حضور در فعالیت‌های جمعی یکی از زمینه‌های مشارکت در مدرسه، عضویت در شوراهای دانش‌آموزی است که این امکان را فراهم می‌کند تا کودکان در برخی از تصمیم‌گیری‌ها نیز مشارکت داشته باشند. عضویت در این شوراها بر اساس رای‌گیری از دانش آموزان است و در برخی موارد که کودکان دارای معلولیت در مدارس تلفیقی برای حضور در شورا کاندید شده‌اند، شانس ورود به آن را نیز پیدا کرده‌اند.

مصاحبه 7:«من مدرسه عادی درس می‌خونم و امسال تو انتخابات شورا رای آوردم و الان هم رئیس شورای مدرسه‌ام.... اینکه رئیس شورا شدم باعث شد بعضی بچه‌ها که قبلا اذیت می‌کردن، دیگه کمتر کاری به کارم داشته باشن، فکر کنم کم‌کم نگاه‌شون هم عوض بشه، بفهمن که ما چه توانایی‌هایی داریم....»

مصاحبه با دختر 16 ساله، ساکن بیرجند، دارای اختلال بینایی