تعریف معلولیت چیست؟

با وجود شباهت‌های زیاد در تعریف معلولیت توسط محققان و سازمان های مختلف، اما به دلایل مختلف، یک تعریف قانونی جهانی در ارتباط با معلولیت وجود ندارد.
از طرفی همگام با تغییر دیدگاه‌ها در زمینه معلولیت، توصیف معلولیت توسط سازمان جهانی بهداشت نیز تغییر کرده است که مهمترین وجه تمایز آن به رسمیت شناختن تاثیر ساختارهای اجتماعی و مشارکت بر معلولیت بود.

تعریف معلولیت چیست؟

با وجود شباهت‌های زیاد در تعریف معلولیت توسط محققان و سازمان های مختلف، اما یک تعریف قانونی جهانی در ارتباط با معلولیت وجود ندارد. حتی کشورهای عضو اتحادیه اروپا نیز تعریف مشترکی ندارند. به عنوان نمونه بر اساس قانون جدید توانبخشی آلمان در سال 2001، فرد دارای معلولیت به فردی اطلاق می‌گردد که عملکرد فیزیکی، توانایی های ذهنی یا سلامت روانی او، برای مدت بیشتر از شش ماه، به مقدار زیادی دچار عدول از شرایطی شود که برای افراد در سن مربوطه عادی است و این امر مشارکت آنها در جامعه را دچار اختلال نماید.  در ایران بر اساس ماده یک "قانون حمایت از حقوق معلولان" که در اسفند 1396 تصویب شد، فرد دارای معلولیت شخصی است که با تایید کمیسیون پزشکی- توانبخشی سازمان بهزیستی کشور با انواع معلولیت ها در اثر اختلال و آسیب جسمی، حسی( بینایی، شنوایی)، ذهنی، روانی و یا توام با محدودیت قابل توجه و مستمر در فعالیت های روزمره زندگی و مشارکت اجتماعی، مواجه باشد. در این قانون اشاره ای به تعریف کودک دارای معلولیت نشده است و این تعریف شامل کودکان و بزرگسالان می شود.


تعاریف جدید از معلولیت در مجامع جهانی

کنوانسیون حقوق افراد دارای معلولیت که توسط مجمع عمومی سازمان ملل متحد در 13 دسامبر 2006 تصویب شد،  مدل اجتماعی از معلولیت را با لحاظ‌کردن دیدگاه‌های حقوق بشری توسعه داد. درمقدمه کنوانسیون تاکید می‌نماید که "معلولیت ناشی از تعامل بین فرد دارای آسیب و موانع نگرشی و محیطی است که مانع مشارکت کامل و موثر آنها در جامعه مانند سایرین می‌شود ".تعریف کردن معلولیت به عنوان یک تعامل به این معنی است که «معلولیت» ویژگی یک کودک و یا فرد بزرگسال نیست و مشارکت اجتماعی با رفع موانع در زندگی روزمره بهبود می‌یابد.

همگام با تغییر دیدگاه‌ها در زمینه معلولیت، توصیف معلولیت توسط سازمان جهانی بهداشت نیز تغییر کرده است که مهمترین وجه تمایز آن به رسمیت شناختن تاثیر ساختارهای اجتماعی و مشارکت بر معلولیت بود.

همچنین طبقه‌بندي بين‌المللي عملکرد، ناتواني و سلامت (ICF ) به عنوان یک چارچوب قابل‌قبول توسط سازمان جهانی بهداشت، با هدف تهیه زبان مشترک و استاندارد برای توصیف وضعیت مرتبط با سلامتی، در سال 2001 انتشار یافت.این طبقه‌بندي به عنوان یک مدل « زيستي، رواني و اجتماعي» تلفیقی از مدل پزشکی و مدل‌های اجتماعی معلولیت بود. بر اساس این طبقه‌بندی، معلولیت یک مفهوم گسترده  برای توصیف آسیب، محدودیت در فعالیت و محدودیت در مشارکت است و اشاره به جنبه‌های منفی تعامل بین فرد (شرایط سلامتی) و عوامل زمینه‌ای (عوامل محیطی و شخصی)دارد.

در سال 2007  نیز نسخه  کودکان و نوجوان(ICF-CY)  این طبقه بندی منتشر شد که شامل ابعاد، دسته بندی‌ها و کدهای مربوط به عملکرد‌های بدن، ساختارها، فعالیت‌ها و مشارکت کودکان و جوانان و محیط آنها در مراحل تکامل است.


منابع:

  1. World Health Organization. (1980). International classification of impairments, disabilities, and handicaps: a manual of classification relating to the consequences of disease, published in accordance with resolution WHA29. 35 of the Twenty-ninth World Health Assembly, May 1976.
  2. WHO. (2011). World report on disability. World Health Organization
  3.  Leonardi, M., Bickenbach, J., Ustun, T. B., Kostanjsek, N., & Chatterji, S. (2006). The definition of disability: what is in a name? The Lancet368(9543), 1219-1221.Davie, Max. "The child with a disability." (1994).
  4. Organisation mondiale de la santé, & World Health Organization. (2007). International Classification of Functioning, Disability, and Health: Children & Youth Version: ICF-CY. World Health Organization.