دسته بندی انواع معلولیت توسط سازمان بهزیستی کشور

تعاریف رسمی سازمان بهزیستی کشور به عنوان یکی از متولیان اصلی کودکان و بزرگسالان دارای معلولیت در ایران، در آخرین کتابچه تعاریف و مفاهیم استاندارد سازمان بهزیستی آمده است. در برخی موارد تعریف مستقلی برای کودکان دارای معلولیت (برای مثال کودک با معلولیت جسمی- حرکتی) ارائه نشده است، ولی از آن جایی که افراد زیر 18 سال اغلب به عنوان کودک محسوب می شنوند، از همین تعاریف برای توصیف کودکان نیز استفاده می شود.

• معلولیت (کم‌توانی)

هر نوع محدودیت یا فقدان توانایی در انجام فعالیت‌های روزمره زندگی است که انتظار انجام آن‌ها از هر فرد در سطح طبیعی وجود داشته و عادی تلقی می‌شود. این محدودیت یا فقدان توانایی ممکن است دائمی یا قابل برگشت باشد که سنجش آن در طیف خفیف تا خیلی شدید صورت‌ می‌گیرد.

• فرد معلول تحت پوشش سازمان بهزیستی کشور (فرد معلول شناسایی‌شده سازمان بهزیستی کشور)

فردی است که معلولیت وی براساس نظر کمیسیون پزشکی تشخیص نوع و تعیین شدت معلولیت، مورد تأیید قرارگرفته و کارت معلولیت دریافت کرده است.

• دانش‌آموز معلول
• دانش‌آموزی است که معلولیت وی به تأیید کمیسیون تشخیص نوع و تعیین شدت معلولیت رسیده و تحت آموزش رسمی در یکی از دوره‌های تحصیلی آموزش‌و‌پرورش است.
• فرد با معلولیت جسمی- حرکتی

فردی است که به‌دلیل اختلالات در سیستم عصبی، عضلانی و یا اسکلتی، دچار محدودیت در عملکرد اندام‌های فوقانی و تحتانی، تنه و یا ستون فقرات شده و به‌تبع آن دچار محدودیت در فعالیت‌های روزمره زندگی و یا مشارکت اجتماعی است.

• فرد با آسیب نخاعی

• فرد با کم‌توانی بینایی خفیف

• فرد با کم‌توانی بینایی متوسط تا شدید (فرد کم‌بینا)

• فرد با کم‌توانی بینایی شدید تا خیلی شدید (فرد نابینا)

• فرد با کم‌توانی شنوایی خفیف

• فرد با کم‌توانی شنوایی متوسط تا شدید (فرد کم‌شنوا)

• فرد با کم‌توانی شنوایی شدید تا خیلی شدید (فرد ناشنوا)

• فرد با اختلالات هوشی- رشدی (معلول ذهنی)

• فرد با آسیب صوت و گفتار(فرد با کم‌توانی صوت و گفتار)

• فرد با اختلالات طیف اتیسم

• بیمار روانی مزمن

ذکر این نکته مهم است که هرچند مبنای کار کمیسیون های پزشکی- توانبخشی سازمان بهزیستی، طبقه بندي بين المللي عملکرد، ناتواني و سلامت  (ICF) است، اما مولفه عوامل محیطی توسط این کمیسیون مورد بررسی قرار نمی گیرد. همچنین کمیسیون ازهشت دسته از آسیب های رایج بر اساس این طبقه بندی، فقط چهار دسته را مد  نظر قرار میدهد. آسیب های روانی( شامل اختلالات ذهنی هوشی، تکاملی رشد، سایکوتیک، و شناختی)، آسیب های حسی( شامل شامل اختلالات بینایی و شنوایی)، آسیب های صوت و گفتار و آسیب های حرکتی( شامل اختلالات جسمی حرکتی  با منشاء ارتوپدی، اختلالات جسمی حرکتی  با منشاء نورولوژی) توسط تیم تخصصی پزشکی- توانبخشی  ارزیابی می شوند. ضمنا کمیسیون های پزشکی- توانبخشی تشخیص نوع و تعیین شدت معلولیت سازمان بهزیستی هنوز از نسخه  کودکان و نوجوان (ICF-CY) استفاده نمی کنند.